Surrealizm – Salvador Dali i inni

Artyści: Krystyna Baniowska, Piotr Barszczowski, Piotr Bubak, Stanisław Chmiel, Ewa Fleszar, Roman Fleszar, Weronika Fleszar, Mateusz Kijak, Kazimierz Klimkiewicz, Stanisław Kucharzyk, Elżbieta Pazera, Witold Pazera, Michał Poręba, Elżbieta Remian, Piotr Rączka, Jerzy Ruszel, Anna Śliwińska, Kazimierz Twardowski, Grzegorz Wójcik, Aleksandra Zuba-Benn

Słowo SUR – to NA, np.: sur la table – na stole. SURREALIZM – NADREALIZM, zorganizowany ruch intelektualny pierwszej ćwierci XX wieku powstały we Francji. Surrealiści przyjęli ten termin w hołdzie dla G. Apollinaire`a, który pierwszy użył tego sformułowania w 1918 roku w podtytule swojej sztuki, nadając ruchowi nowy sens. Wyrastał on z doświadczeń, przeżyć i przemyśleń związanych z I wojną światową, a wywodził się z dadaizmu. Jednym z dążeń surrealizmu było pełne wyzwolenie osobowości człowieka, pojęte jako ujawnienie jego ukrytych sił, pragnień i marzeń, zepchniętych w podświadomość przez rozum i rozsądek, ogólnie przyjęte zasady obyczajowe i moralne.

MANIFEST SURREALIZMU w 1924 roku napisał – ogłosił Andre BRETON, początkowo odnosił się do literatury, szybko jednak zainteresowali się nim twórcy innych dziedzin sztuki – wspaniałym przykładem są tu artyści malarze, graficy. MANIFEST otworzył prawo do mówienia o nadrzędności przestrzeni na pograniczu snu i jawy. Artyści szukali metod i sposobu na wyrażenie idei tego nowego ruchu, środki jakimi się posługiwali przedstawiały elementy rzeczywistości ujęte w nadrealny, fantastyczny sposób. Obrazy były zapisem ze snów, urojeń, stanów delirycznych, czy wszelkich czynności wykonywanych bez kontroli rozumu. Elementy rzeczywistości miały wymykać się logice, rewolucjonizować życie codzienne…..obiekty i przedmioty, nawet człowiek, powinny znaleźć się w innych bytach, przejść transformację, np: ”człowiek jest ucieleśnionym deszczem”, inny zaś z młotem, lub ma jabłko zamiast głowy, otwierający drzwi których nie ma……. a jak czytać istoty ciekłe z waty, z wężowych skór, upierzone drzewa, zwierzęta niesione wiatrem, modelowane z piasku. Surrealizm to miejsce spotkań najróżniejszych obiektów pochodzących z odmiennych kontekstów, gdzie wszystko nabiera nowych nieoczekiwanych znaczeń……. np.: ”człowiek klatka schodowa, człowiek litera, ogryziona kość, kropka, strzęp, kula, człowiek trumna, piszczałka, sznurówka, bagaż, mgła i człowiek osad”, a książka która gryzie ręce albo kłuje w oczy – tu przedmiot został wyzwolony i stał się wampirem, książka dostaje przeciwstawną do swojej nową naturę. Bretonowskie ”puszczenie w obieg” przedmiotów dla wielu artystów stało się inspiracją do dania im nowego życia. Aktywność rzeczy dotychczas martwych, obiektów nieuzależnionych od kontroli rozumu to niewyczerpane źródło tematów, np.: ”wiatr upadł twarzą na ziemię”, krzak śpiewa psalm”, powietrze, woda, ziemia, ogień, barany, smoki, stwory złożone z mieczy, igieł, sztyletów. Do dziś wielu artystów korzysta i odwołuje się do postulowanego przez Bretona ”modelu wewnętrznego” czyli poszukiwania w sferze podświadomości, jak to się dzieje, mamy to każdego dnia: reklama, teledyski, wideoklipy. Nie ulega wątpliwości, że surrealizm, nie tylko twórcom, ale i odbiorcom otworzył nowe obszary wyobraźni.

Krystyna Baniowska Stąsiek Meyer (Wstęp do katalogu wystawy)